Theo số liệu Bộ Công Thương vừa công bố trong tháng 2-2016, kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam thặng dư 100 triệu USD giúp cán cân từ đầu năm đến nay thặng dư (xuất siêu) khoảng 865 triệu USD.
Doanh nghiệp nội vẫn khó
Trong đó, khu vực doanh nghiệp (DN) trong nước nhập siêu 2,1 tỉ USD và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) kể cả dầu thô xuất siêu tới 2,9 tỉ USD. TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, cho rằng trong ngắn hạn, xuất siêu là tín hiệu mừng bởi tạo thêm việc làm, thuế cho ngân sách nhưng về dài hạn, cứ “xuất hộ” khu vực FDI thì không ổn bởi tỉ lệ nội địa hóa không cải thiện và nền kinh tế thực chất chỉ gia công, lắp ráp.
Điểm sáng trong hoạt động xuất khẩu hàng hóa 2 tháng đầu năm là xuất khẩu của nhóm hàng nông, lâm, thủy sản có dấu hiệu phục hồi khi đạt kim ngạch khoảng 2,95 tỉ USD, tăng 9,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Có điều, theo Bộ Công Thương, kim ngạch xuất khẩu 2 tháng đầu năm của cả nước tăng thêm 667 triệu USD so với cùng kỳ nhưng kim ngạch của khu vực FDI không kể dầu thô tăng 806 triệu USD, trong khi khu vực DN trong nước lại giảm 288 triệu USD, phản ánh bức tranh xuất khẩu của DN nội địa vẫn còn nhiều khó khăn. Riêng trong tháng 2, tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước đạt 10,3 tỉ USD thì riêng khu vực FDI, con số này đã chiếm tới 7,25 tỉ USD (chiếm 70,38%).
Ở chiều ngược lại, nhập khẩu hàng hóa của nhóm hàng cần nhập (nguyên phụ liệu đầu vào của nhiều ngành sản xuất như thủy sản, bắp, đậu tương, bông sơ xợi, nguyên liệu dệt may, da giày…) ước đạt 19,95 tỉ USD, giảm 7,3% so với cùng kỳ, trong khi tốc độ giảm của nhóm hàng cần kiểm soát nhập khẩu và nhóm hàng cần hạn chế nhập lại không nhiều, thậm chí tăng so với cùng kỳ.
Nếu so với con số nhập siêu của Việt Nam năm ngoái hơn 3,54 tỉ USD, mức xuất siêu trên 865 triệu USD trong 2 tháng đầu năm là tín hiệu tích cực. Thặng dư nguồn ngoại tệ khá lớn đã góp phần kéo giảm áp lực lên cầu ngoại tệ và giúp tỉ giá bớt căng thẳng những tháng đầu năm. Dù vậy, nhìn số liệu tính đến ngày 15-2 của Tổng cục Hải quan sẽ thấy xuất siêu của Việt Nam có được do kim ngạch xuất nhập khẩu nhiều mặt hàng giảm mạnh - dấu hiệu phản ánh hoạt động sản xuất, kinh doanh của DN kém khả quan.
Cụ thể, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa trong kỳ 1 (15 ngày đầu tháng 2-2016) giảm tới 48,2% so với kỳ trước đó. Kết quả này đã kéo tổng kim ngạch xuất nhập khẩu từ đầu năm tới ngày 15-2 chỉ còn 33,38 tỉ USD, giảm 19,4% so với cùng kỳ năm ngoái.
Tốc độ giảm nhập khẩu hàng hóa mạnh hơn xuất khẩu đã giúp xuất siêu nhưng cho thấy bức tranh kém lạc quan về hoạt động của các DN. Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực từ dệt may, điện thoại các loại và linh kiện, giày dép, máy tính, thủy hải sản… đều có kim ngạch giảm hàng trăm triệu USD so với cùng kỳ.
Gia tăng nội địa hóa, nâng sức cạnh tranh
Chuyên gia kinh tế - TS Bùi Trinh cho rằng xuất siêu của Việt Nam đang hoàn toàn đến từ khu vực FDI với những mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu cao như điện thoại các loại và linh kiện, hàng điện tử và linh kiện, máy tính các loại lại đều chủ yếu gia công, lắp ráp ở Việt Nam. Kết quả, giá trị gia tăng đem lại cho nền kinh tế và tác động lan tỏa tới khu vực DN trong nước chưa nhiều. Và trong dài hạn, nền kinh tế cứ tiếp tục xuất siêu nhờ nước ngoài, đến một lúc nào đó họ chuyển lợi nhuận về nước thì “tiết kiệm, để dành” của Việt Nam sẽ không còn gì.
Với làn sóng DN FDI tiếp tục đổ vào Việt Nam tận dụng lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) nhưng DN trong nước lại chưa tham gia nhiều vào chuỗi cung ứng, nguồn nguyên phụ liệu đầu vào cho các ngành sản xuất chưa phát triển (công nghiệp phụ trợ gần như giẫm chân tại chỗ)…, nguy cơ nhập siêu trở lại và ở mức cao là khó tránh khỏi; đồng thời, sức ép cạnh tranh từ bên ngoài trước bối cảnh hội nhập khiến DN trong nước đang bị lép vế, lấn át so với khối DN FDI.
Dù vậy, đại diện Bộ Công Thương nhìn nhận việc tham gia các FTA, trong đó có những nền kinh tế lớn như Mỹ, Nhật, Liên minh châu Âu (EU), Liên minh Kinh tế Á - Âu, Hàn Quốc sẽ giúp Việt Nam có cơ hội cơ cấu lại thị trường xuất nhập khẩu theo hướng cân bằng hơn bởi Việt Nam đang lệ thuộc quá lớn vào một số thị trường trong khu vực.
Và, cơ hội để gia tăng xuất khẩu trong thời gian tới là rất lớn. Đại diện Vụ Kế hoạch tổng hợp - Bộ Công Thương phân tích khi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) có hiệu lực sẽ giúp gia tăng kim ngạch xuất khẩu. Nhờ TPP, các thị trường lớn như Mỹ, Nhật, Canada... giảm thuế nhập khẩu về 0% sẽ tạo cú hích lớn với những hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như dệt may, giày dép, thủy sản…
Ts Lê Đăng Doanh, chuyên gia kinh tế cao cấp:
Cần hỗ trợ để tránh rủi ro
Xuất siêu trong 2 tháng đầu năm có tín hiệu tích cực khi Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) đã có hiệu lực, xóa tan lo ngại hàng hóa, dịch vụ các nước ASEAN sẽ tràn vào chiếm lĩnh thị trường nước ta và tăng trưởng kinh tế thế giới bị giảm sút, giá nông sản trên thị trường thế giới như cao su giảm sút.
Tuy vậy, xuất khẩu của nước ta phụ thuộc quá nhiều vào DN FDI và vào xuất khẩu của một công ty nên có khả năng gặp rủi ro cao khi sản phẩm này bị cạnh tranh gay gắt. Để tiếp tục xuất siêu, DN trong nước phải nỗ lực nhiều hơn nữa và các cơ quan hữu trách phải tạo điều kiện kinh doanh thuận lợi hơn.
TS Bùi Trinh, chuyên gia kinh tế:
Xuất siêu bền vững phải từ doanh nghiệp nội địa
Xuất siêu bền vững và đem lại lợi ích thật sự lâu dài cho nền kinh tế phải xuất phát từ khu vực DN nội địa. Chúng ta không phân biệt DN trong nước hay FDI nhưng điều kỳ vọng nhất từ làn sóng đầu tư nước ngoài vào Việt Nam không chỉ là việc làm, đóng thuế… mà quan trọng nhất là tác động lan tỏa, gia tăng tỉ lệ nội địa hóa để có những giá trị gia tăng thật sự. Ngay các chính sách hỗ trợ DN trong nước phát triển cũng cần phải thực hiện ngay chứ không phải quá nhiều rào cản như hiện nay, trong khi khu vực FDI lại được ưu đãi lớn.
Ông Nguyễn Lâm Viên, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Vinamit:
Nông sản gặp nhiều bất lợi
Nông nghiệp Việt Nam vừa bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu vừa bị ảnh hưởng bởi truyền thông các nước “đóng dấu” nông sản Việt Nam độc hại sau Trung Quốc; các nhà nhập khẩu cũng nhìn thấy chất lượng sản phẩm Việt Nam không tốt hơn các nước trong khu vực mà còn tệ đi. Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) chưa có dấu hiệu tích cực nào đối với lĩnh vực nông sản. Với thị trường ASEAN, DN nông nghiệp Việt không có nhiều cơ hội tham gia mà phải “chống đỡ” nhiều hơn. Bên cạnh đó, Trung Quốc lâu nay là thị trường chính tiêu thụ gạo, cao su, bột mì, hạt điều và phần lớn các loại trái cây của Việt Nam nhưng chủ yếu bán theo đường biên mậu. Thị trường này cũng đang “có vấn đề”, giảm mua bán với Việt Nam.
Tập hợp những diễn biến trên, tôi chưa thấy cơ hội nào cho xuất khẩu nông sản trong năm 2016; ngược lại, chúng ta đang đứng trước nhiều khó khăn, có thể duy trì được kim ngạch xuất khẩu bằng năm 2015 chứ không có khả năng tăng trưởng.
Ông Lê Phước Vũ, Chủ tịch HĐQT Tôn Hoa Sen:
Nhiều mà vẫn lo
Cuối tháng 2, Tôn Hoa Sen lần đầu tiên xuất khẩu lô hàng 20.000 tấn tôn thành phẩm trị giá khoảng 10 triệu USD đến Mỹ - thị trường vốn khó tính với yêu cầu khắt khe về chất lượng, thời gian giao hàng. Hoạt động xuất khẩu cũng là động lực tăng trưởng chính của DN trong giai đoạn hội nhập nhưng tôi thấy lo nhiều hơn. Hiện ngành thép hầu hết đều rơi vào tay nước ngoài và không biết 10-20 năm nữa, các ngành sản xuất khác có thể trụ vững trong tay DN nội được không nếu không có chính sách hỗ trợ của nhà nước.
T.Nhân - T.Phương ghi
và quét mã QR
Bình luận (0)